Աշխատությունը շարադրվել է 1979 թվականին: Թեմայի վերաբերյալ 1977-1981 թվականներին հանրապետության մամուլում տպագրել է 14 հոդված: Սակայն պատրաստի աշխատանքը հեղինակը չի ներկայացրել պաշտպանության, սկզբունքորեն այլ լեզվով թարգմանել չցանկանալու պատճառով: Ներկա աշխատությունը 2001 թվականին հրատարակված մենագրության բարեփոխված տարբերակն է: Հոդվածների ընտրանին (2013-2023 թթ.) խորությամբ ներկայացնում է XII-XIV դարերի Հայոց պատմությունը կերտած Զաքարյանների, նրանց ստեղծած անկախ պետականության պատմությունը և դրանում ժամանակի հզորագույն պետական, ռազմական դերակատար Վաչուտյան իշխանատոհմի պատմությունը: Վաչուտյանների տոհմի հիմնադիր Վաչե Ա Վաչուտյանը Զաքարյանների ստեղծած անկախ պետականության՝ Հայք-Հայաստանի պետական համակարգում նշանակվել է նորաստեղծ Այրարատի կողմնակալության-փոխարքայության փոխարքա, ստացել է իշխանաց իշխանի աստիճան և իր տոհմով անվերապահորեն ծառայել է Հայոց պետությանը: